گزارش شاپ كار؛

الزامات رشد تولید لوازم خانگی چیست؟

شاپ کار: بااینکه برمبنای گفته های وزیر صمت، دولت به دنبال تحقق رشد 12.5 درصدی در تولیدات صنعت لوازم خانگی است، اما دستیابی به این هدفگذاری الزاماتی دارد که وزارت صمت باید به آنها توجه کند.

به گزارش شاپ کار به نقل از مهر، سید رضا فاطمی امین وزیر صمت در اولین نشست رسمی خود در مراسم اختتامیه گردهمایی مدیران ارشد این وزارت خانه به بیان وعده های خود درباره رشد بخش صنعت کشور در سال ۱۴۰۱ پرداخت.
طبق گفته فاطمی امین بر مبنای برنامه ریزی انجام شده به دنبال تحقق رشد ۱۲.۵ درصدی حوزه صنعت و ۱۰ درصدی بخش معادن و تجارت در سال ۱۴۰۱ هستیم.
وزیر صمت از آغاز آغاز به کار خود در این وزارت خانه بارها بر لزوم رشدهای بزرگ صنعتی تاکید کرده و اما چه اندازه احتمال دارد برنامه ریزی های کنونی در خدمت پیشبرد اهداف وزیر باشد؟
در این گزارش تلاش می شود از خلال بررسی موردی صنعت لوازم خانگی، الزامات تحقق رشد صنعتی ۱۲ درصدی بررسی شود.
لوازم خانگی تنها نقطه روشن در صنعت کشور
با نگاهی به آمار تولید محصولات منتخب صنعتی و معدنی در ۱۱ ماهه ۱۴۰۰ به نتایجی مبهم و متناقض با وعده های وزیر صمت دست پیدا می نماییم. در این یازده ماه محصولاتی همچون سیمان، انواع سواری و فولاد خام روندی کاهشی و منفی را نسبت به سال ۹۹ از خود به جای گذاشتند و پتروشیمی و کاتد مس هم رشدی بسیار پایین و مرزی را رقم زدند. با وجود رکوردشکنی قیمت محصولات معدنی در بازارهای جهانی که به طور عمده در نتیجه احیای اقتصاد جهان بعد از پاندمی و وقوع بحران اکراین پیش آمده، اغلب فلزات اساسی و مواد معدنی و خام با رشد چشم گیر قیمت روبه رو بودند.
موضوعی که باید زمینه رشد بالاتر تولید در کشور را بعنوان یکی از دارندگان و صادرکنندگان عمده این مواد و محصولات ایجاد نماید. اما سیاهه آمارهای تولید کالاهای منتخب در ۱۱ ماهه منتهی به بهمن ۱۴۰۰ گویای وضعیتی رکودی در بخش معدن و صنایع معدنی کشور است.
گرچه صنعت پارسال در وضعیت مناسبی قرار نداشت و حتی خودروسازان هم باوجود فضای کاملاً انحصاری و تقاضای انباشته شده رشد منفی ا تجربه نمود اما رشد میزان تولید محصولات لوازم خانگی توانست بارقه های امید را در بخش صنعت روشن نگه دارد. مجموع کار این صنعت در ۱۱ ماهه نخست سال ۱۴۰۰ با رشدی نزدیک به ۱۰ درصد در اقلام بزرگ روبرو شد تا همچون سال ۹۹ این بخش در صدر محصولات صنعتی دارای رشد دو رقمی قرار گیرد.
بر اساس آمار ماهانه اعلامی از جانب وزارت صمت روند تولید لوازم خانگی در مدار صعودی قرار داشته و احتمالاً تا آخر سال ۱۴۰۰ هم تولید خویش را به ورای ۶ میلیون دستگاه می رساند. چنین سطحی از رشد، نشان داده است امکان تحرک ۱۲ رشته فعالیت اصلی صنعتی در کشور وجود دارد منوط به این که الزامات این جهش مهیا شود. در ادامه به برخی از مهم ترین الزامات تحقق رشد صنعتی ۱۲ درصدی اشاره خواهد شد
اقتصاد دستوری مانع بزرگ رشد صنعت
سازوکار طبیعی نیروهای بازار بهترین عرصه برای خلاقیت فعالان اقتصادی در خلق جهش تولید است. یکی از بزرگترین موانع جهش صنعتی در ایران مداخله پیوسته دولت در عملکرد طبیعی بنگاه های صنعتی است که مهم ترین شکل آن قیمت گذاری دستوری است.
آگاهان بخش صنعت به خوبی از رشد نهاده های تولید صنعتی در سال ۲۰۲۱ و فصل نخست ۲۰۲۲ آگاه اند. رشد چشم گیر طیف وسیعی از مواد اولیه و قطعات مصرفی مورد استفاده در صنعت ساخت (manufacturing) و در همه اقلام مهم همچون ای بی اس (ABS)، ورق گرم، بیلت آلومینیوم و کاتد مس سبب شکل گیری موانع بسیاری در راه صنعت لوازم خانگی کشور شده و هزینه تولید را در این بخش به شدت بالا برده است.
مدیریت این رشد هزینه در همه اقتصادهای قدرتمند تنها از دو مسیر امکان دارد. رشد بهره وری و افزایش قیمت. اقتصاد دستوری و قیمت گذاری های جبری در بازارهای کار، مواد اولیه، انرژی و محصول نهایی انعطاف تولیدکنندگان ایرانی در صنعت را از میان می برد. سیاستگذار بهتر است به جای فشار جهت پرهیز از افزایش قیمت که به تخریب بنگاه های صنعتی منجر می شود به دنبال افزایش تولید این ارقام در داخل کشور برای استفاده صنایع ملی باشد که راهی مناسب و آزموده برای کنترل قیمت نهاده های تولید و حفظ سطح رقابت پذیری صنعتی است.
تأمین مواد اولیه صنعت در وضعیت نامناسب
در اغلب صنایع کشور بحران جدی در دسترسی به مواد اولیه وجود دارد. تا مادامی که تحریم سایه سنگین خویش را بر فراز اقتصاد ایران حفظ می نماید، این معضل به صورت کامل رفع نخواهد شد.
اتصال ایران به زنجیره جهانی تأمین، فرصت بزرگی برای صنایع داخلی برای استفاده از مسیرهای آسان رشد است. در ماه های اخیر که پاندمی، جنگ اکراین و افزایش هزینه حمل و نقل کانتینری زمینه ساز رشد قیمت محصولات وارداتی، مواد اولیه و قطعات نیم ساخته شده جهان روی توسعه زنجیره تأمین در داخل کشورها متمرکز شده است.
صنعت لوازم خانگی ایران که در سالیان اخیر بدون توجه به خروج برندهای بزرگ جهانی از بازار ایران توانست با کمک نیره ای داخلی خلاءهای فنی و نوآوری خویش را پوشش دهد مثال مناسبی از داخلی سازی صحیح و به جا در چارچوبی جهانی است.
این صنعت در کنار استفاده از اهرم واردات قطعات «های تِک» که امکان ساخت بعضی از آنها در داخل وجود ندارد، زنجیره تأمین قدرتمندی را با سرمایه گذاری هنگفت بوجود آورده و زمینه دو برابر شدن تولید محصولات اصلی ظرف ۳ سال را فراهم نموده است. این الگو باید در سایر صنایع کشور هم مورد توجه قرار گیرد. استفاده از خلاقیت و توان کارآفرینان ایرانی بهترین مسیر برای خلق جهش های بزرگ صنعتی در رشته فعالیتهای متعدد است.
رقابت رمز موفقیت صنعت لوازم خانگی
موفقیت های به دست آمده پارسال برای صنعت لوازم خانگی نشان دهنده حضور شرکتهای خصوصی و عدم دخالت دولت در این صنعت است. بعد از دستور رهبر انقلاب در خصوص عدم واردات لوازم خانگی از کشور کره جنوبی این نگرانی در جامعه به وجود آمده بود که سرنوشت لوازم خانگی هم شباهتی به خودروسازی پیدا کند و در انحصار دو غول بزرگ قرار گیرد اما با نقش آفرینی شرکتهای خصوصی و هموار بودن شرایط برای حضور تولیدکنندگان جدیدالورود در رقابت میان واحدهای تولیدی و افزایش سرمایه گذاری های مستمر نسبت به سالیان گذشته دیگر جایی برای نگرانی باقی نگذاشت و رشد و توسعه این صنعت حاکی از سیاست گذاری صحیح دولت و بخش خصوصی در صنعت لوازم خانگی است.
با وجود چالش هایی که همواره صنایع کشور را آزار داده کماکان امکان تحقق رشد صنعتی بالا وجود دارد اما این مورد شروطی دارد. وقتی مداخلات در عملکرد طبیعی بنگاه بالا رود، ترس از سرمایه گذاری تشکیل سرمایه که عامل رشد بهره وری و افزایش تولید است، بالا می رود.
دولت سیزدهم و بخصوص سید رضا فاطمی امین وزیر صمت باید ارزیابی کاملی از وضعیت صنایع تولیدی داشته باشند و با استفاده و بهره گیری از تجارب تولیدکنندگان لوازم خانگی در یک سال گذشته به برنامه ای مدون و جامع که مطالبه رهبر انقلاب هم بود نزدیک شوند.
برخی چالش های مهم صنعت لوازم خانگی
در حال حاضر قیمت گذاری دستوری، تأمین مواد اولیه، کمبود شدید تقاضا در داخل، موانع صادراتی، مشکلات موجود در زمینه صادرات و غیره از اصلی ترین چالش هایی هستند که تولیدکنندگان با آنها دست و پنجه نرم می کنند و سیاست گذار می بایست در جهت رفع این موانع قدم بردارد و تا ضربات بیشتری بر پیکره تولید وارد نشده فوراً آنرا حل کند.
تاکید بر رشد درون زا در بنگاه برون نگر
صادرات محوری بهترین مسیر برای تحریک بنگاه های ملی جهت رشد و توسعه کمی و کیفی است. شواهد تاریخی بسیاری هست که نشان داده است کشورهای درحال توسعه برای برنامه ریزی صنعتی خود باید تمرکز را بر سه بازار داخلی، منطقه ای و جهانی معطوف کنند چونکه زمانی سیاست های صنعتی یک کشور به مرز موفقیت نزدیک می شود که پیوندهایی میان زنجیره تولید ارزش در اقتصاد ملی با زنجیره تولید ارزش جهانی ایجاد نماید.
موضوع دیگری که صنعت لوازم خانگی از آن به بهره برد و متولیان این صنعت در تلاش هستند که آنرا ارتقا دهند تشکیل سرمایه است. به میزانی که ناحیه تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات (به عنوان نماد تقویت فناری تولید) رشد کند روند بهره وری در مدار صعودی قرارمی گیرد و تولید با کیفیتی بهتر و روزافزون به راه خود ادامه خواهد داد.
برخی از کارشناسان معتقدند که رشد تنها از ناحیه تشکیل سرمایه شکل می گیرد و دولت وظیفه دارد برای بهبود این ناحیه از هیچ تلاشی دریغ نکند. هم اکنون با عنایت به رشد لجام گسیخته بهای ارز و سودآور بودن فعالیتهای سوداگرایانه، سرمایه های مردم به سمت تشکیل سرمایه مولد سرازیر نمی گردد و حتی تشکیل سرمایه روند نزولی در پیش گرفته است.
همچنین بهره برداری نامناسب از نیروی انسانی از موارد بسیار مهمی است که در کشور به کرات وجود دارد. ایران در شاخص توسعه منابع انسانی رتبه ۵۰ را دارد اما در به کارگیری منابع انسانی ۱۲۸ است.
جهش تولید الزامات زیادی دارد اما اگر از نیروی انسانی به معنای واقعی خود استفاده نشود اساسا صنایع هم با مشکلات عدیده ای رو به رو خواهند شد. همه این موارد تنها در اقتصاد و آن دسته از بنگاه هایی رخ می دهند که به دنبال رشد درون زا برای اهداف صادراتی گام بردارند. سیاست گذار باید به این مورد مهم توجه کند و برنامه حمایت خویش را برای چنین بنگاه هایی تهیه و تدارک ببیند.
همچنین اگر سیاست ها و برنامه ریزی های صنعتی درکی از شاخصهای اقتصاد کلان نداشته باشند و تنگناها و پیچ و خم های وضعیت اقتصادی در این بسته های پیشنهادی دیده نشود محکوم به شکست خواهند بود و میتوان حال فعلی صنایع را برای این مورد مثال زد.