سفر اخیر نخست وزیر ژاپن به ایران پس از 41 سال گرچه سفری سیاسی تلقی می‌شد اما در ذات خود می‌تواند زمینه‌های نزدیکی اقتصادی در کشور را فراهم اورد. ژاپن یکی از قدرتمندترین اقتصادهای جهان، در بسیاری از حوزهها امکان همکاری اقتصادی با ایران را داراست. یکی از زمینه‌های طمرح شده در این بخش البته خودروسازی است.صنعت خوردوسازی در ایران با مشکلات متعددی روبه‌روست. هر چند بیش از نیم قرن از عمر این صنعت می‌گذرد اما نه در انتخاب شرکای استراتژیک به درستی عمل کرده و نه عمق ساخت داخلی را ایجاد نموده است.
به عبارت دیگر وابستگی به واردات از یک سو و فناوری قدیمی تولید از سوی دیکر سبب شده است آسیب‌پذیری این بخش بالا باشد.
سفر نخست وزیر ژاپن به ایر ان بهانه‌ای بود برای طرح دوباره موضوع همکاری ایران و ژاپن در بخش خودروسازی. محمدرضا نجفی منش، فعال اقتصادی و رئیس انجمن همگان قطعه سازان گفت‌وگویی داشتیم که در پی می‌اید.
آمدن شینزو آبه به ایران هر چند دلیل سیاسی داشت، ولی برخی معتقدند این نزدیکی سیاسی می‌تواند در حوزه‌های اقتصادی مورد بهره‌برداری قرار گیرد. بفرمایید آیا موضوع همکاری ایران و ژاپن در عرصه عمل نیز برای خودروسازان وجود خارجی دارد؟ یا تنها صرفا بحثی در محافل کارشناسی است؟
به شکل جدی موضوعی در این خصوص نشنیدم. همین حدس و گمان هاست. بعید هم می‌دانم که طرف مقابل چنین قصد و حتی تمایلی داشته باشد. به هر روی آنها در روزهای راحت تر از امروز حاضر به همکاری گسترده نبودند و مراودات اقتصادی خود را در سطح نفت با ایران نگه می‌داشتند، حال در شرایطی که وضعیت خیلی سخت تر شده از نظر من محال است که ژاپنی‌ها حاضر به همکاری باشند.
بسیاری از شرکت‌های ژاپنی در ایران دفتر دارند، مراودات ایران و ژاپن حالا به بالاترین سطوح سیاسی رسیده، این اتفاقات نمی‌تواند در ایجاد شرایط همکاری موثر باشد؟
ببینید ما همواره تمایل داشتیم که با ژاپنی‌ها همکاری اقتصادی، سرمایه‌گذاری مشترک و... داشته باشیم اما ژاپنی‌ها عقب می‌کشیدند. آنها مثلا در گروه بهمنمزدا را داشتند ولی آن را هم رها کردند و رفتند. درنتیجه می‌توان گفت علی رغم اعلام تمایل اولیه، آنها حاضر به همکاری با ما نبودند. همان طور که گفتید بسیاری از شرکت‌های ژاپنی، حتی شرکت‌های بزرگ آن در ایران دفتر دارند ولی حاضر به افزایش همکاری‌های خود با ایران نیستند.
به نظر شما صنایع ژاپنی کمتر از صنایع اروپایی می‌توانند به توسعه ایران یاری برسانند؟
قطعا می‌توانند، من شخصا به ژاپن رفتم و حتی در آنجا و اینجا سمینار برگزار کردیم و از ضرورت افزایش همکاری‌ها نیز صحبت شد ولی به هر حال هیچ وقت گفت‌وگوها وارد مراحل جدی‌تر نشد. حتی در دوران پسا برجام نیز تلاش‌هایی شد ولی بی‌نتیجه ماند چرا که طرف مقابل منتظر یک گشایش جدی‌تر بود. در هر حال یکی از ویژگی‌های ژاپنی‌ها این است که خیلی دیر تصمیم می‌گیرند ولی هنگامی که تصمیم بگیرند کاملا متعهد و جدی آن را اجرایی می‌کنند.
باید توجه داشته باشیم که ژاپن چه ظرفیت عظیمی دارد؛ این کشور سالانه تا نزدیک هزار میلیارد دلار اضافه بودجه دارند و اگر یک درصد این رقم در ایران سرمایه‌گذاری شود کشور ما می‌تواند از نظر کیفی رشد معنا داری کند.
چه عواملی مانع همکاری میان ایران و ژاپن در بخش تولید می‌شود؟
ببینید ژاپنی‌ها مردمانی بسیار محافظه کار هستند که خارج از قاعده‌ای که برای آنها وجود دارد، عمل نمی‌کنند. پس از جنگ دوم جهانی و اشغال این کشور توسط امریکا، کاملا در کمپ این کشور قرار گرفتند و سعی می‌کنند از انجام هر کاری که آنها را از متحدان خود در کاخ سفید دور می‌کند، جلوگیری کنند. به بیان دیگر امریکا در این کشور نفوذ بالایی دارد و به همین دلیل ژاپنی‌ها نیز کاری خلاف تمایل آنها نمی‌کنند.
البته اینجا ژاپنی‌ها با چینی‌ها یک تفاوت دارند. چینی هایی که با امریکا شراکت تجاری دارند و سهم شراکت با امریکا برایشان سودآورتر است اغلب رسما از ایران بیرون می‌کشند ولی تحریم‌ها را دور می‌زنند. در سیاست خارجی و اقتصاد نیز چینی‌ها نه تنها تحت سلطه امریکا یا هر کشور دیگری نیستند بلکه در جایی که منافع آنها تهدید شود، سکوت نخواهند کرد.
با خروج رنو از ایران، معلوم شد در حوزه خودروسازی حتی امکان همکاری با اروپا هم وجود ندارد، از این رو لاطم است تدبیری دیگر اندیشیده شود، آیا در این خصوص برنامه‌ریزی شده است؟
قبول دارم. تاثیر امریکا بر اروپا به حدی مشهود است که من خودم به شوخی به فرانسوی‌ها می‌گفتم امریکا پخ کند، شما در می‌روید. این در حالی است که فرانسوی‌ها هم خیلی به دمکراسی خود می‌نازند و هم مدعی مستقل بودن دارند ولی عملا در مقابل امریکا هیچ حرفی برای گفتن ندارند. این میان روسیه تنها کشوری است که با امریکا مقابله می‌کند ولی هنوز نمی‌توانیم با آنها حداقل در زمینه خودروسازی کار چندانی کنیم.
این طرف و آن طرف وعده همکاری لادا روسیه مطرح است، چقدر این مسئله می‌تواند واقعی شود؟
این تنها یک وعده و شوخی است چرا که مالک لادا، رنو فرانسه است که عملا اگر می‌خواست با ایران همکاری کند از کشور نمی‌رفت. من هم این حرف را شنیدم ولی فکر می‌کنم در چارچوب وعده بوده و عملی نیست.برای همکاری بین‌المللی به نظر می‌رسد فعلا باید صبر کرد.