هرچند به‌نظر می‌رسد دیگر دوران نوشتن جمله یا شعر روی خودروها گذشته است اما، همچنان افراد بسیاری هستند که اقدام به ماشین‌نویسی به‌ویژه همزمان با مناسبت‌های خاص می‌کنند. این نوشتارها تا حدی نشان‌دهنده ادبیات خاص رانندگان و ادبیات تولیدشده توسط آنهاست که تا حدی نشان‌دهنده رویکرد و شخصیت فرهنگی، اجتماعی و .. راننده است. بدون شک طرز تفکر، نوع نگاه به زندگی، اعتقادات و تجربیات افراد در آداب زندگی، معیشت، کلام، رفتار و در یک کلام سبک زندگی آنها نمود می‌یابد و همین امر هم موجب تنوع زندگی افراد می‌شود. به همین دلیل، هم هست که هر یک از طبقات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جامعه، ادبیات و شیوه زندگی مخصوص به خود را دارند که آنها را با دیگران متفاوت کرده و البته تا حدودی قابل تشخیص می‌کند.
به گزارش آرمان، یکی از اصنافی که نوع ادبیات خاصی دارند قشر راننده است که بخشی از رفتار آنان در ماشین‌نوشته‌های آنان نمود پیدا می‌کند. آنچه پشت خودروها نوشته می‌شود چکیده‌ای از تجربه‌ها، باور‌ها و خواسته‌ها و آرزوهای صاحبانشان است. ادبیات جاده و ماشین‌نوشته‌ها به‌عنوان حقیقتی انکارناپذیر از زندگی قشری از جامعه و فرهنگ آنهاست که ما برخی از آنها را در قالب جملات کوتاه یا ابیاتی از شاعران معروف یا حتی در یک کلمه روی خودروها می‌بینیم که به گفته برخی از رانندگان این نوشته‌ها می‌تواند در غربت و تنهایی جاده به آنها آرامش دهد. گاهی از این نوشته‌ها و جمله‌های کوتاه معانی بسیاری را می‌توان تعبیر کرد و گاهی هم حالات روحی یک راننده را از همین نوشته‌ها می‌توان تشخیص داد. ماشین‌نوشته‌ها بیانگر احساسات درونی رانندگانی است که در یک منطقه خاص فعالیت می‌کنند و نوشته‌های آنان از لحاظ جامعه‌شناختی و روانشناختی قابل ملاحظه است. با وجود این، برخی از پژوهشگران بر این باورند که بهادادن به این نوع ادبیات، آلوده‌کردن زبان فارسی است درحالی که بسیاری از محققان با این نظر مخالف هستند.
نوشته‌ها چگونه تجلی می‌یابند؟
متوسل شدن به ائمه‌اطهار(ع)، اصطلاحات خاص برگرفته از گنجینه لغات رانندگان با موضوع غیرت و جوانمردی، یاد خانواده و فرزند به نشانه عشق و وفاداری به آنها، عشق به مادر، حسرت روزهای جوانی، شکایت از بی‌وفایی روزگار، جملات سرگرم‌کننده و طنز و گاه جملات آموزنده، همگی جزئی از ادبیات ریشه‌ای رانندگان است. بعضی از جامعه‌شناسان معتقدند مطالعه ماشین‌نوشته‌ها بخشی از مطالعات فولکلوریک (فرهنگ عامه) است و یکی از بهترین روشهای شناخت بخشی از فرهنگ عامه ایران است. با تمام این حرف‌ها، این نوشته‌های زیبا و دوست‌داشتنی به لحاظ قوانین راهنمایی و رانندگی ممنوعیت دارد به‌طوری که بر اساس ماده 207 قانون راهنمایی و رانندگی نصب هرگونه علائم و نقوش تبلیغاتی، نوشته و عکس روی شیشه پشت و کناره و اطراف خودرو برخلاف مقررات بوده و خودرو شامل جرایم رانندگی می‌شود. ماشین‌نوشته‌ها در گذشته بیشتر باب بود اما، هنوز بسیاری از رانندگان کامیون، وانت‌بار و تاکسی برای ابراز مکنونات قلبی خود به این روش وفادار هستند. پشت‌نوشته‌ها گوناگون هستند و در قالب‌های متفاوت مانند شعر، شعار، حدیث، دلنوشته و... تجلی می‌یابد. از این جمله می‌تواند به این نوشته‌ها اشاره کرد: علم بهتر است یا ثروت؟/ هیچ کدام فقط ذره‌ای معرفت، عاشق بی‌انتظار مادر/ بیمه دعای مادر، سر پایینی پرنده/ سر بالایی شرمنده، ای دل غمین مباش/ شد شد، نشد نشد، صد سال در بیابان آواره شوی/ به از آن است که در خانه محتاج نامردان شوی، من از روئیدن خار سر دیوار دانستم/ که ناکس کس نمی‌گردد از این بالانشستن‌ها، اگر ایزد کند یاری/ چه اف باشد چه این گاری و ...
پشت‌نویسی به‌مثابه یک رسانه
یک جامعه‌شناس درباره پشت‌نویسی ماشین‌ها به «آرمان» می‌گوید: هر قشری برای خود دارای نمادهایی است که به وسیله آن نمادها شناخته شده و با دیگران ارتباط برقرار می‌کند. شعرنویسی و شعارها در پشت ماشین‌ها نیز نمادی برای ارتباط با دیگران است. سعید معیدفر ادامه می‌دهد: این نمادها بیشتر در میان کامیون‌داران جاده‌ها رایج است. استفاده از این نمادها برای آنها دستمایه‌ای است که با هم شغلی‌های خود رابطه مفیدتری برقرار کنند. او می‌افزاید: بیشتر رانندگان با درج این پشت‌نویسی‌ها سعی می‌کنند که بر تنهایی خود غلبه کنند و تنهایی خود در جاده‌ها را به این وسیله پنهان کنند. این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: این پشت‌نویسی‌ها به‌عبارت دیگر برای این قشر به‌عنوان نوعی رسانه محسوب می‌شود و آنها با درج عبارات و شعرهای مختلف با افراد دیگر ارتباط برقرار می‌کنند و خود را به‌واسطه عباراتی که در پشت ماشین‌های خود می‌نویسند به دیگران معرفی می‌کنند به‌طوری که، این عبارات تا حدی نشان‌دهنده شخصیت اصلی رانندگان است. او خاطرنشان می‌کند: در کل این پشت‌نویسی‌ها ابزار ارتباط جمعی و نه فردی است که باعث می‌شود فرد راننده به‌راحتی شناخته شود. اما باید گفت شناخت علت اصلی پشت‌نویسی این راننده‌ها نیاز به تحقیقات فراوانی دارد و نمی‌توان به‌راحتی از انگیزه آنها به این پشت‌نویسی‌ها پرده برداشت.
پشت‌نوشته‌ها مبین ویِژگی‌های شخصیتی
یک روانشناس در اینباره به «آرمان» می‌گوید: دلیل این عمل از جانب رانندگان چند عاملی است. یکی از این دلایل، ابراز احساسات است و دلیل آن نیز این است که ایرانیان از لحاظ بیان احساسات خود صریح نیستند و بیشتر سعی می‌کنند در قالب شعر و دلنوشته‌ها احساسات خود را مطرح کنند که پشت‌نویسی ماشین‌ها مصداق بارز آن است.
فرید براتی‌سده ادامه می‌دهد: این پشت‌نوشته‌ها در ماشین‌ها تا حد زیادی می‌تواند مبین ویژگی‌های شخصیتی افراد باشد که در آن، افراد تجربه‌ها و اتفاقات زندگی خود را به معرض نمایش می‌گذارند. او می‌افزاید: درج بسیاری از این شعرها در افرادی که دارای ویژگی‌های درونگرایانه‌اند متفاوت است و آنها به‌واسطه این شعرهاست که احساسات خود را بروز می‌دهند اما، افراد دارای ویژگی‌های برون‌گرایانه سعی می‌کنند با درج اشعار متفاوت‌تری و مناسب با روحیه خود احساسساتشان را بروز دهند. این استاد دانشگاه بیان می‌کند: درج این پشت‌نوشته‌ها می‌تواند اقشار مختلف و رانندگان را بهتر به مردم بشناساند، البته درباره این نوشته‌ها تحقیقاتی انجام شده است و علت اصلی آن نیز در این تحقیقات تا حدی مشخص شده است. براتی‌سده تصریح می‌کند: ویِژگی‌های شخصیتی، روحی و روانی باعث شده است که نگاه مردم به قشر راننده تغییر کند که برای تغییر این نگاه باید مواردی را رعایت کرد. او خاطرنشان می‌کند: در روانشناسی اجتماعی برای تغییر نگرش دو راه پیش‌بینی شده است؛ نخست باید از طریق آموزش و اطلاع‌رسانی نگرش‌ها را عوض کنیم و دیگر اینکه باید با رفتار صحیح نگرش دیگران به خود را تغییر دهیم.