رئیس مركز ارزیابی و نظارت راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام:

برنامه توسعه ملاک سنجش پیشرفت کشور نیست

به گزارش شاپ کار، رئیس مرکز ارزیابی و نظارت راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام، از بیم و امیدها در نظام برنامه ریزی کشور گفت و توضیح داد که نظم سیاسی کشور که در دهه ۶۰ حاکم بود، اینروزها چطور گسسته شده است؟

به گزارش شاپ کار به نقل از ایسنا، سیدیاسر جبرائیلی، رییس مرکز ارزیابی و نظارت راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام، در برنامه تلویزیونی «عصر پیشرفت» که توسط ستاد پیشرفت جامع منطقه ای ستاد اجرائی فرمان حضرت امام(ره)، تهیه شده است، از بیم و امیدها در نظام برنامه ریزی کشور می گوید و توضیح می دهد که نظم سیاسی کشور که در دهه ۶۰ حاکم بود؛ اینروزها چطور گسسته شده است؟
حرف از مهم ترین سند «آینده کشور» است. سندی که مقرر است پیشرفت الگوی پایه اسلامی - ایرانی در آینده کشورمان باشد؛ البته نه در آینده ای دور! بلکه آینده ای نزدیک که بتواند سند ۵۰ ساله کشورمان را اصلاح و تکمیل کند. درست مهرماه سال ۱۳۹۷ در چنین روزهایی بود که رهبر معظم انقلاب یکی از مهم ترین فراخوان های دوران رهبری خودرا صادر کردند تا اهالی مجمع تشخیص مصلحت نظام، شوراهای عالی قوای سه گانه و حتی نخبگان حوزه و دانشگاه گرد هم بیایند و سند آینده ایران را تکمیل کنند. هرچند قرار بود طی دو سال این سند به نسخه نهایی خودش برسد و کشور با ورود به قرن جدید در مدار برنامه ریزی ها و سیاست های کلان پیشرفت قرار بگیرد؛ حالا از آن روز، پنج ساله گذشته است و هنوز نسخه نهایی سند منتشر نشده است!
البته برنامه پنج ساله ششم هم دو سال است که به انتها رسیده و کمتر از دو سال به انتها مدت زمان سند چشم انداز بیست ساله باقی مانده است! از سویی دیگر در همین وضعیت ‌پریشانی برنامه ای، تصمیم های مهم و بلندمدت و البته درستی گرفته شده است و اقدامات روبه پیشرفتی را شاهد بوده ایم خوب است بدانیم که این پیشرفت ها از دل برنامه ها بیرون نیامده است.
حالا رویداد «آینده نزدیک» بنا دارد به این وضعیت و آینده نزدیک ایران بین سالهای ۱۴۱۰ تا ۱۴۱۴ بپردازد و ایده های برخی جوانان فعال در دانشگاه، حوزه یا حاکمیت را مرور کند تا محیطی برای گفت و گو درباره ی آینده ایران شکل بگیرد. به همین دلیل ستاد پیشرفت جامع منطقه ای ستاد اجرائی فرمان حضرت امام(ره)؛ مجموعه گفت وگوهایی پیرامون نظام برنامه ریزی کشور و تأثیر آن در آینده نزدیک ایران با عنوان برنامه تلویزیونی "عصر پیشرفت"؛ ترتیب داده است. در این پرسش و پاسخ ها، علاوه بر توصیف وضع موجود کشور به ایده های میهمانان برنامه برای تغییر و تحول در نظام برنامه ریزی فعلی پرداخته ایم.
اولین میهمان این گفت و گو دکتر «سید یاسر جبرائیلی» رییس مرکز ارزیابی و نظارت راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام است. او آمده تا از بیم و امیدهای برنامه ریزی و پیشرفت کشور بگوید. متولد سال ۱۳۶۳ از مشکین شهر اردبیل است. دارای مدرک دکترای اندیشه سیاسی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است و دانشیاری پژوهشگاه علوم انسانی را نیز در کارنامه خود دارد.
جبرائیلی در همین گفت و گو اعلام می کند که سند الگوی پیشرفت در آستانه ابلاغ به متولیان امر است. اگر هم به سند چشم انداز رجوع نماییم مفاهیمی در ارتباط با علم و فن آوری، قدرت منطقه ای، سیاست خارجی و زیرساخت کشور وجود دارد که طی سالهای اخیر پیشرفت های چشمگیری دراین زمینه ها داشته ایم.
جبرائیلی برای اینکه از پیشرفت زیرساخت های ایران حرف بزند، سراغ آمار و ارقام نمی رود و به مقاله ای از «جک استراو» وزیر امور خارجه وقت انگلستان اشاره می کند که طی سال ۹۱ یا ۹۲ به ایران سفر کرده بود و در روزنامه "گاردین" یا "ایندیپندت" نوشته بود: «از فرودگاه امام خمینی به سمت تهران حرکت می کردیم حجم زیرساخت هایی که در تهران به وجود آمده بود، من را شگفت زده کرد.»
بااینکه مشکلاتی در زمینهٔ برنامه ریزی وجود داشته و هنوز تکمیل نشده است، اما در طول این مدت بیکار ننشسته ایم و در زمینهٔ گسترش زیرساخت ها و قدرت منطقه ای بی نظیر عمل کرده ایم. برای تمدن سازی بنا به رهنمودهای رهبر معظم انقلاب سخت افزارهای اقتصادی و زیرساخت ها مهیا شده است؛ اما آن چه مهم تر است مباحث نرم افزاری یعنی نهادینه کردن سبک زندگی ایرانی - اسلامی و ارتباطات اجتماعی سالم در استفاده از سخت افزارها است. در غیر این صورت که وضع کشور ما نیز شبیه به کشورهای سرمایه داری می شود. ما نمی خواهیم یک طبقه یک درصدی در جامعه شکل بگیرد که همان یک درصد مالک کشور باشند. بطورمثال حکومت آمریکا بااینکه بزرگ ترین قدرت نظامی و اقتصاد دنیا را دارد اما وقتی وارد این کشور می شوید به خاطر نرم افزار معیوب مثل نشناختن انسان و فهم نادرست از هستی، شاهدیم که مشکلات بزرگی برای مردم آمریکا و حتی مردم جهان به وجود آورده است.
*مسئله چالش برانگیز همین بخش از ماجراست؛ از یک طرف پیشرفت های چشم گیری داریم درحالی که سازمان برنامه و بودجه کشور آمار بالایی از ارزیابی برنامه توسعه نشان نمی دهد. حالا این سؤال مطرح می شود که واقعاً کشور ما با مقوله برنامه ریزی گرفتار چالش است؟
از نظر من ملاک سنجش پیشرفت کشور برنامه توسعه نیست. چون امروز لیست بلند بالایی از موفقیت در زمینهٔ پروژه های سیاست خارجی و داخلی را شاهد می باشیم که هیچ کدام ربطی به برنامه های توسعه نداشته اند. اگر بخواهید معیار را برنامه توسعه قرار دهید تابه حال فقط ۳۰ درصد از آن برنامه ها اجرا شده است. پس این پیشرفت هایی که می بینیم چیست؟ وقتی دقت می کنید رابطه معناداری بین پیشرفت ها و برنامه توسعه پیدا نمی کنید. آن چه حالا به ذهنم می رسد این است که برنامه تنها باید مسیر انتقال از وضعیت موجود را به وضع مطلوب ترسیم کند.
جبرائیلی در پاسخ به این پرسش که آینده نزدیک ایران را چگونه می بینید؟ توضیح می دهد: نسبت به آینده نزدیک بسیار امیدوار هستم. به نظر من راهی نمانده است برای رسیدن به قله؛ گردنه آخر هستیم و این یعنی سخت ترین مرحله.
*این امیدواری از کجا سرچشمه می گیرد؟
طی سالهای قبل رهبر معظم انقلاب جنبش نرم افزاری و نهضت تولید علم را به راه انداختند. در سیاست خارجی حرکت هایی انجام شده است، همین طور زیرساخت مناسبی در کشور به وجود آمده؛ نیروی انسانی توانمند داریم و با همه این ها آمده ایم که در پیچ آخر به قله برسیم.
*آیا برنامه ریزی را جزو لوازم اصلی برای رسیدن به قله نمی بینید؟ به نظر شما حلقه مفقوده ای در این میان وجود ندارد؟
بله مشکلاتی دیده می شود بطورمثال در بعضی از برنامه ریزی ها متولی کار، معلوم نیست. معتقدم که در بعضی موارد گرفتار وتوکراسی «وتوی اقدامات اکثریت توسط اقلیت» شدیم؛ یعنی هر نهادی به تنهایی قادر به حل هیچ مسئله ای نیست! اما همان نهاد به تنهایی می تواند در حل مسئله دیگران اختلال بوجود آورد.
*پیشنهاد شما در حل این مسائل به اصطلاح وتوکراسی چیست؟
یک شورای فرابخشی برای تدوین برنامه تشکیل دهیم طوری که نمایندگانی از مجلس، دولت، مجمع تشخیص مصلحت و شورای نگهبان هم زمان بنشینند و طبق سیاست ها برنامه هایی را بنویسند. این پیشنهاد را قبلاً هم در قالب مقاله ای ارائه کرده ام.
*در مباحث اجرائی برنامه ها چه انتقادی دارید؟
طی سالهای قبل تضاد منافع در کنار گزاره های غلط شکل گرفته است، طوری که اجازه تفکر را به مدیران نمی دهند. ذینفعان بزرگی در کشور وجود دارند که منافعشان با منافع مردم و نظام در تضاد است. منافع این ها ضدتوسعه است. این ها رسانه دارند، قدرت دارند، زور و پول دارند و فقط منافع خودشان را دنبال می کنند.
*شما دقیقاً مشکل را کجا می بینید؟ واضح و شفاف تر بگویید
مشکل در نظم سیاسی کشور است. اگر برگردیم به دهه ۶۰، نظم سیاسی کشور سه ضلعی بود به اسم «ایدئولوژی و تئوری»، «قدرت سیاسی» و «مدیریت اجرایی» و این سه ضلع در افرادی که متولی امور کشور بودند، جمع می شد. امام خمینی(ره)، حضرت آقا رییس جمهور وقت، آیت الله هاشمی رفسنجانی همین طور شهید رجایی، شهید مفتح، شهید بهشتی، همه ایدئولوگ انقلاب بوده و هستند.
این روحانیت برای مردم مرجع فکری داشتند و می گفتند اقتصاد این باشد. سیاست این باشد. همان موقع مدیریت اجرائی کشور دستشان بود و قدرت سیاسی کشور را هم داشتند. بطورمثال حضرت آقا رییس جمهور وقت و خطیب نماز جمعه و عضو شورای مرکزی "حزب جمهوری اسلامی" هم بود.
ولی حالا این نظم سیاسی و این سه ضلعی به هم ریخته و گسسته شده است. طوری که ایدئولوگ ها و نظریه پرداز ها از قدرت فاصله گرفته اند و برای جهاد تبیین کار می کنند. مدیریت اجرائی کشور هم به دست تکنوکرات ها داده شده است؛ افرادی با قدهای کوتاه و ضریب هوشی و قدرت راهبردی پایین؛ اما قابلیت سواری دادن به لایه پنهان قدرت را هم دارند با این شرایط قدرت سیاسی هم یک لایه عقب تر رفته است.
کارگزاران جمهوری اسلامی چقدر تعهد دارند؟ مطمئن باشید اگر آمریکا در داخل ایران آدم نداشته باشد پروژه هایش پیش نمی رود. نفوذ فکری خیلی شدید شده است.
* شما برای رسیدن به آینده نزدیک و روشن ایران چه پیشنهادی دارید؟
پیشنهاد من بازسازی نظم سیاسی با محور روحانیت مبارز است. منظورم از روحانیت مبارز به عنوان جامعه روحانیت نیست؛ بلکه به عنوان پدر معنوی انقلابی اسلامی که سالیان سال نقش آفرین جدی بوده است؛ روحانیتی که مرجع فکری حزب اللهی ها است.»